26η Ιουνίου Παγκόσμια Ημέρα Θυμάτων Βασανιστηρίων από τον ΟΗΕΒασανιστήρια - Πόσο μακριά μας είναι;

By Δρ Ηλίας Παπαδόπουλος
Copyright © Politis 30/06/2008

Αλήθεια πόσοι γνωρίζουμε ότι εξακολουθούν να υφίστανται τα βασανιστήρια; Οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας ότι τα βασανιστήρια είναι κάτι ξένο προς εμάς ή ότι έχουν περάσει στην ιστορία. Δυστυχώς, όμως σήμερα στον 21ο αιώνα, αυτά που αναφέρει ένα θύμα βασανιστηρίων δεν αποτελούν το σενάριο μιας φρικιαστικής φανταστικής ταινίας θρίλερ αλλά την ωμή πραγματικότητα.

Το Δεκέμβριο του 1998 κατά τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών καθιερώθηκε η 26η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα για τη Στήριξη των Θυμάτων Βασανιστηρίων. Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών και της Διεθνούς Αμνηστίας υπερβαίνουν τα 50 εκατομμύρια οι εκτοπισμένοι είτε στην ίδια τους τη χώρα είτε σε άλλη χώρα (αιτούντες άσυλο, παράνομοι, προσωρινά διαμένοντες κτλ). Υπολογίζεται χωρίς να είναι βέβαιο λόγω μη καταγραφής των περιστατικών ότι ένα ποσοστό από 15 - 35% των ανωτέρω έχουν υποστεί βασανιστήρια.

Τα βασανιστήρια αποτελούν θεμελιώδη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έχουν καταδικαστεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ως προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενώ έχουν απαγορευτεί από εθνικούς και διεθνείς νόμους. Στο Άρθρο 1 του Πρώτου Μέρους της Σύμβασης κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας του 1984 τα βασανιστήρια ορίζονται σαν κάθε πράξη με την οποία, σωματικός ή ψυχικός πόνος ή έντονη οδύνη επιβάλλονται με πρόθεση σε ένα πρόσωπο, με σκοπό ιδίως να αποκτηθούν από αυτό ή από τρίτο πρόσωπο πληροφορίες ή ομολογίες, να τιμωρηθεί για μια πράξη που αυτό ή τρίτο πρόσωπο έχει διαπράξει ή είναι ύποπτο ότι την έχει διαπράξει, να εκφοβηθεί ή να εξαναγκασθεί αυτός ή τρίτο πρόσωπο, ή για κάθε άλλο λόγο που βασίζεται σε διάκριση οποιασδήποτε μορφής, εφόσον ένας τέτοιος πόνος ή οδύνη επιβάλλονται από δημόσιο λειτουργό ή κάθε άλλο πρόσωπο που ενεργεί με επίσημη ιδιότητα ή με την υποκίνηση ή τη συναίνεση ή την ανοχή του. Σύμφωνα δε με το Άρθρο 3 της ίδιας Σύμβασης κανένα κράτος μέλος δεν θα απελαύνει, δεν θα επαναπροωθεί ούτε θα εκδίδει πρόσωπο σε άλλο κράτος, όπου θα υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να πιστεύεται ότι αυτό το πρόσωπο θα κινδυνεύσει να υποστεί εκ νέου βασανιστήρια.

Εντούτοις, τα βασανιστήρια εξακολουθούν να γίνονται καθημερινά, σε παγκόσμια κλίμακα. Μάλιστα δε, θα περίμενε κανείς τα βασανιστήρια να λαμβάνουν χώρα μόνο σε κράτη που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση ή σε κράτη όπου υπάρχει βία και αυστηρή αστυνόμευση. Δυστυχώς, όμως, σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, οι χώρες στις οποίες χρησιμοποιούνται τα βασανιστήρια σε τακτική βάση είναι πέραν των 150 παγκόσμια.

Μονάδα Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων
Λόγω της παγκοσμιοποίησης, κοινωνίες του λεγόμενου ανεπτυγμένου κόσμου έχουν έρθει σε επαφή με άτομα που έχουν υποστεί βασανιστήρια στις χώρες τους, με αποτέλεσμα να γίνει επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας κέντρου για τα θύματα των βασανιστηρίων σε όλες τις χώρες του κόσμου. Υπάρχουν πέραν των 200 τέτοιων κέντρων παγκόσμια. Ένα τέτοιο κέντρο δημιουργήσαμε και στην Κύπρο το οποίο ονομάσαμε "Μονάδα Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων" (URVT - Unit for the Rehabilitation of Victims of Torture) και εδρεύει στη Λευκωσία. Η Μονάδα σχεδιάστηκε βάσει του Ιατρικού Κέντρου Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων (Ι.Κ.Α.Θ.Β.) στην Αθήνα, που ανέλαβε την εκπαίδευση των επαγγελματιών που απαρτίζουν την Μονάδα μας (ιατρός, ψυχολόγος, κοινωνική λειτουργός, διοικητικός λειτουργός, και διευθύντρια προγράμματος). Το πρόγραμμα αποτελεί προϊόν συνεργασίας μεταξύ του Ι.Κ.Α.Θ.Β. στην Ελλάδα και του Ινστιτούτου Νευροεπιστήμης και Τεχνολογίας Κύπρου (C.N.T.I.) στη Λευκωσία. Αυτό το πρωτοποριακό πρόγραμμα είναι εφικτό με την χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων και της Υπηρεσίας Ασύλου και έχει σκοπό να βοηθήσει τα θύματα βασανιστηρίων, αλλά και τις οικογένειές τους, να ξανακτίσουν τη ζωή τους.

Η αποστολή μας είναι να βοηθήσουμε τα θύματα βασανιστηρίων προσφέροντας πολυδιάστατη θεραπεία και υπηρεσίες αποκατάστασης και να αυξήσουμε την ενημέρωση του κοινού για ζητήματα που αφορούν τα βασανιστήρια και την αποκατάσταση. Η καθολική θεραπευτική προσέγγιση που προσφέρει η Μονάδα εμπερικλείει μια πλήρη σειρά υπηρεσιών που περιλαμβάνει ιατρική περίθαλψη, ψυχολογική στήριξη, παροχή νομικών συμβουλών και άλλων κοινωνικών υπηρεσιών. Η μονάδα έχει στενή συνεργασία με δίκτυο εθελοντικών φορέων, ιατρών και μεταφραστών γλώσσας και κουλτούρας διαφόρων χωρών για να βοηθήσει τα θύματα βασανιστηρίων και τις οικογένειές τους να ανοικοδομήσουν τη ζωή τους.

Αυτή η Μονάδα χρειάζεται υποστήριξη από πολλούς εθελοντές οι οποίοι είτε θα βοηθούν στον επιστημονικό τομέα (γιατροί, δικηγόροι, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί κτλ.) είτε θα βοηθούν στη στήριξη των θυμάτων με διάφορους τρόπους (υλικούς ή πνευματικούς) όπου ο καθένας ευαισθητοποιημένος πολίτης μπορεί να βοηθήσει.

Η πρόληψη των βασανιστηρίων και η αποκατάσταση των θυμάτων βασανιστηρίων αποτελούν σημαντικές προτεραιότητες για όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και για όλα τα κράτη ανά την υφήλιο. Μεγάλος αριθμός Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και προσώπων εργάζονται ακατάπαυστα για την πρόληψη των βασανιστηρίων και την ανακούφιση των θυμάτων. Το Διεθνές Κέντρο για την αποκατάσταση των θυμάτων βασανιστηρίων (IRCT), το οποίο ιδρύθηκε στην Κοπεγχάγη το 1984, παίζει ουσιαστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Όλοι εμείς που έχουμε έρθει σε επαφή με θύματα βασανιστηρίων δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε και να εντείνουμε τις προσπάθειές μας ώστε αφενός να απαλλαγεί ο κόσμος από τα βασανιστήρια και αφετέρου να προσφέρουμε κατά το δυνατόν περισσότερες υπηρεσίες στα θύματα και στις οικογένειές τους.